Samarqand viloyati
musiqali drama teatri

Samarqandda il bor bor yozma dramaturgiyaga buyuk ma'rifatparvar olim, jurnalist, pedagog Maxmudxo'ja Behbudiy 1912 yilda asos soladi.

            Dastur “Samarqand” (O'zbek, rus tillarida) gazetasi 1901 yilda Muxudxo'ja Behbudiy tomizatsiyasi chikariladi.

            1911-12 yillarda tarixiy muzey tashkil qilinadi.

1912 yilga yozgan “Padarkush” fojeaviy sajna asarining Zakavkaziya ulka va boshqarmasi tijorat idorasi tsenzurasi tuzilishi, 1913 yil 17-19 noyabrda M.Behbudiy matbaasida A.Badriy, X.Shukrullo, X.Raxmatullaev. A.Kurbiy ishtirokida

asar o'qiladi va sa'nalashtirish masalasi ko'riladi.

(“Sho'lay inqilob” jurnali № 3-son “Samarqand”) bu ishni amalga oshirish uchun chora-tadbirlar ) o'qituvchi Hojimo'min Shukrullo zimmasiga yuklatiladi. Shu vaqtda Samarqandda Gastrolda qatnashish “Turk” (Tiflis) - ozarboyjon teatri aktyor - rejissyor Aliaskar Asqarov edi. 1913 yilning dekabridasida u shu asarnri saqlanishini boshladilar. 1914 yil 12-13 yanvarda yangi shashardagi 500 vrinli kishi teatri binosida (bu teatr Samarqand viloyati general gubernatori G.Abramov tomizish bilan bog'liq otxona qurilishi 1986 yilda qurilgan).

Repititsiya qilingan va 1914 yilning 14 yanvarida kech soat 18-00 da premerasi bo'lib o'tdi. Spektaklni X. Abdurasulov musiqalashtirgan. Tanaffus kelganida, Musiqa jamiyati rossiya sektorining urib puflab chaluvchi (kitobiy) orkestri “Sharq kuylari” ni chalib turgan. Bu haqda dasturiy ta'minot, O'zbekiston xalqi arshiati Hoshim Narziqulov men bilan 1960 yilning 13- mayida (u kishining 50- yillik yubileyida) shunday eslagan edi.

Men. Sa'dulla (Jo'raboev) bilan ikki kun bo'lsin, dam olish ruhiyati bilan 4 ta biletni 12 soatga solib o'ldirilgan. Biz balkondamamdamlar “Padarkush” ni tomosha qilgandik ... teatrga xavas, orzu shundan boshlangan edi. 16 yoshimda boshadoshimiz Akobir Shomansurovning yordamida shu teatrga kelgan edim ...

Shu teatrda 1929 yilgacha aktyor bo'lib ishlagan, O'zbekistonda xizmat ko'rsatuvchi o'qituvchi Gulchexra Subxonxonova (millati tatari) va ular bilan suhbatlashish (1973 yil 13 fevral. Shors ko'chasi № 64) da “Men 1917 yilning yozida teatrning rahbariyati Zo'r Burnasheva yordamida teatrga ishga keldi. ..

M.Behbudiy biz bilan uchrashdi ... Biz ayollarni A.Shomansurov asosoya qilyapti. Boy xotin (“Padarkush”) ni, To'ti (“Mazluma xotin”) ni uynardim.1929 yil teatrda Respublika agitteatrga aylangan maktabga qaytdim.

Darhaqiqat, Samarqand O'zbek teatri Qo'qon, Farg'ona (1914 yil mart), Xo'jand (mart, aprel), Kattaqo'rg'on, Kogon (may), Krasnovodsk (may) sho'rlarida Sh.Akobirov homiyligida Gastrolda bo'lgan. 1917 yilning 27 dekabrida vaqtli boshqaruv ixtiyorida 1918 yilning yanvarida Samarqand viloyatining siyosiy-siyosiy (polit.otdal) ixtiyorida edi. 1918 yil 14 fevralida teatr natsionalizatsiya qilingan va Samarqand viloyati musulmonlari (o'zbek) teatri sifatida faoliyat ko'rsatadi. Teatrda shu yillar X.Narziqulov (1950-1963), S.Jo'raboev (1901-1975), Burxon To'raev, A'zam Kaolov, Sh.Sohibov, X.Abdurasulov, Fotima Shaydulina Xalima Zafarova kabi O'zbekiston va Tojikiston xalq artilishlari 1914-1940 yillarda.

Men Toshkent San'atshunoslik ilmiy tadqiqot tadqiqot institutida, - aspiranturada o'qib yurgan yillari (1972 yil yanvar, 1975 - fevral) Samarqand o'zbek teatri tarixi bilan chuqur shugullangan .: Samarqand viloyati davlat arxivi, Moskva - markaziy davlat gibiy arxivi, SSSR xalqi maorifi davlat arxivi hamda Sharq kuvlozmalari ”kutubxona arxivida bo'ladi, salkam (1972- may, iyun) ikki oy davomida 2000 dan oriqroq Samarqand viloyatiga tegishli maorif, madaniyat arxitektura, musiqa, sho'rsozlik hamda teatrga tegishli manbalarini qurganman.

Shuningdek, 1890-1917 yillarda yillarda chop etilgan "Samarqand"

(viloyatning yillik ma'lumoti) jurnalidan manbalar to'liq to'ldirilgan edi. Shuningdek, Samarqandda chop etilgan "Sho'lay inqilob" jurnalidan (1920-1924) foyildanganman

Ayni paytda “Samarqand o'zbek teatri” monografiyasi ustida ishlayapman.